Σύσκεψη για την διάσωση του πύργου του Καπετάν Λαχανά

Ο Πύργος του Λαχανά

Κτίστηκε το 1717. Αποτελείται από ισόγειο, και από τρεις μονόχωρους ορόφους, ο τρίτος εκ των οποίων κατεδαφίστηκε και σώθηκε περιμετρικά μόνον ένα υπόλειμμα τοίχου. Κατά τον ίδιον τρόπο κατεδαφίστηκε και η καταχύστρα του πύργου στο ύψος του τρίτου ορόφου. Στεγάζεται πλέον ο πύργος με τετράρριχτη  κεραμιδωτή στέγη που στηρίχτηκε κατ’ ευθείαν στο πάτωμα του γ’ ορόφου. Το σύνολο του ύψους είναι 12 μέτρα.

Η είσοδος του πύργου βρίσκεται στη βόρεια πλευρά. Μια διπλή πέτρινη σκάλα οδηγούσε σε αυτήν. Από πάνω είναι η καταχύστρα (φονιάς ή σκοτώστρα) που στηρίζεται σε πέτρινα φορούσια. Τέσσερα μικρά παράθυρα ανοίχτηκαν στη συγκεκριμένη όψη. Αυτά του α’ ορόφου είναι σιφερόφρακτα. Ένα όμοιο ανοίχτηκε και στον δυτικό τοίχο. Ο ανατολικός τοίχος είναι τυφλός, όπως αρχικά ήταν και ο νότιος. Μεταγενέστερα, στον νότιο ανοίχτηκε πόρτα που συνδέει το ισόγειο της διπλανής διώροφης προσθήκης με τον α’ όροφο του πύργου, οι στάθμες των οποίων συμπίπτουν λόγω του πρανούς του εδάφους.  Το  υπερυψωμένο ισόγειο στην τελευταία φάση του πύργου χρησίμευε ως κελάρι αποθήκευσης βαρελιών κρασιού και πυθαριών λαδιού. Από τον χώρο αυτόν με ξύλινη σκάλα ανεβαίνουμε σε πλατύσκαλο που βρίσκεται στη στάθμη της νότιας προσθήκης και με άλλη ξύλινη σκάλα στον α΄ όροφο. Ο ίδιος τύπος σκάλας χρησιμοποιούνταν μέχρι και τον γ΄ όροφο και μέχρι το δώμα του κτιρίου στις αμυντικές επάλξεις του πύργου.

Ο α΄ όροφος χρησίμευε σαν κύριος χώρος διαμονής με την παραστιά (τζάκι). Έχει τοξωτό άνοιγμα. Επάνω ανοίγονται τρεις θυρίδες και ράφι πάνω από αυτές, που συνεχίζεται στον υπόλοιπο δυτικό τοίχο, καθώς και στο νότιο. Δεξιά από την παραστιά βρίσκεται ενσωματωμένο στον τοίχο ένα ντουλάπι (ερμάρι). Δύο σιδερόφραχτα παράθυρα υπάρχουν στον βόρειο τοίχο, με ένα ξύλινο δοκάρι για υπέρθυρο που συνεχίζεται ως ξυλοδεσιά στον τοίχο. Τα πατώματα είναι κατασκευασμένα με φαρδιές τάβλες καρφωμένες σε δοκάρια.

Η είσοδος στη βόρεια όψη του πύργου είναι κατασκευασμένη με κατώφλι, παραστάδες και μαρμάρινο υπέρθυρο. Πάνω από το υπέρθυρο σχηματίζεται τύμπανο και βρίσκεται λαξευμένη πέτρινη πλάκα με χαραγμένη την χρονολογία 1717 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 16, ενώ στο πάνω μέρος υπάρχει ξύλινος ελκυστήρας. Το ξύλινο καρφωτό φύλλο της εισόδου ασφαλίζεται εσωτερικά με μανέλα και κλειδωνιά, ενώ εξωτερικά προστατεύεται με φολιδωτές σειρές από σιδερένια οριζόντια, επιμήκη ελάσματα, στερεωμένα με πλήθος πλατυκέφαλων καρφιών. Στο πάνω μέρος φέρει σιδερένιο σταυρό.

Στις ασβεστόχτιστες τοιχοποιίες χρησιμοποιήθηκαν συχνά μεγάλες ημιάξεστες πέτρες, με άτεχνη συμπλοκή. Ενδιάμεσα τα κενά συμπληρώθηκαν με μικρότερες πέτρες και πολλές άλλες μικρές πλακοειδείς. Το αρχαιότροπο αυτό σύστημα εφαρμόστηκε τεχνικότερα και δίπλα στον πύργο του αγά-Γιαννάκη. Ήταν χαρακτηριστικό δείγμα χτισίματος Καρπαθίων μαστόρων, όπως επίσης και οι σκαλότρυπες (για τη στήριξη της σκαλωσιάς). Το πάχος των τοίχων μειώνεται κατά όροφο και εξωτερικά είναι ελαφρά επιχρισμένοι με ασβεστοκονίαμα με εμφανείς τις μεγάλες πέτρες και οριζόντιες μυστρίες. Εσωτερικά είναι εξ΄ ολοκλήρου επιχρισμένοι με πολλές στρώσεις σοβά.

*Τα στοιχεία είναι από τη μελέτη-έρευνα του Αρχιτέκτονα καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Αργύρη Πετρονώτη, “Πύργος Λάχανα”: Ο πενταώροφος πύργος του αγά Χριστοδούλου Κων. Παπαχατζή στο Πάνω Βαθύ Σάμου: 1717″ Αρμός: τιμητικός τόμος στον καθηγητή Ν. Κ. Μουτσόπουλο για τα 25 χρόνια πνευματικής του προσφοράς στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, 1990-1991 Τ. 3 (1991) σελ 1510