«Η επανάσταση του 1821 είναι έμπνευση αντίστασης, έμπνευση προόδου, έμπνευση αναφοράς στις ρίζες μας»

Σε πρόεδρο της ειδικής επιτροπής για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση, ανακήρυξε η Ιερά Σύνοδος της εκκλησίας της Ελλάδος, τον  πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας Εθνολογίας του ΔΠΘ κ. Μανόλη Βαρβούνη.

Ο ίδιος μίλησε για την τιμητική αυτή επιλογή της Ιεράς Συνόδου αλλά και για την πληθώρα των επικείμενων εκδηλώσεων και επιστημονικών συνεδρίων που θα συνθέσουν το πρόγραμμα του εορτασμού. Παράλληλα εξήγησε το «πνεύμα» που θα διέπει τις εκδηλώσεις ενώ αναφέρθηκε και στους στόχους των επίμαχων εκδηλώσεων.

Ο λόγος στον ίδιο…

ΠτΘ: Αφορμή  της συζήτησής μας, είναι η ανακήρυξη σας από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, σε πρόεδρο της ειδικής επιστημονικής επιτροπής για τα 200 χρόνια της ελληνικής επανάστασης.
Μ.Β.: Αυτό για το οποίο τιμήθηκε από το Δημοκρίτειο αναλογεί και στους συναδέλφους εδώ στο τμήμα, δεδομένου ότι δεν μπορεί να αναπτυχθεί ένα διδακτικό έργο εάν δεν είναι όλο το τμήμα και όλο το περιβάλλον καλό και δόξα τω Θεώ το περιβάλλον του τμήματός  μας είναι εξαιρετικό. Όσον αφορά την επιτροπή, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, αρχικά μέσα από μια ειδική συνοδική επιτροπή, που φέρει το όνομα «Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητας» και έχει ιδρυθεί από τον μακαριστό Χριστόδουλο, πρόεδρος της οποίας είναι ο Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, άρχισε τις δράσεις για το ’21 το 2011, διοργανώνοντας κατ’ αρχήν ένα μεγάλο συνέδριο κάθε χρόνο, τα πρακτικά του οποίου εκδίδονται την επόμενη χρονιά. Με το τελευταίο επιστημονικό συνέδριο που θα γίνει στο ‘ 21,  ο μελετητής θα έχει διαθέσιμους και τους δέκα τόμους των πρακτικών οι οποίοι θα συνδιαμορφώνουν ένα σύνολο που θα αποτελέσει μια μεγάλη βιβλιογραφική πηγή για τους μελλοντικούς ερευνητές. Τα συνέδρια αυτά διοργανώνονται με διαφορετική θεματολογία. Για παράδειγμα, μια χρονιά είναι τα οικονομικά του αγώνα, την άλλη οι διεθνείς σχέσεις, κάποια άλλη οι μεγάλες προσωπικότητες του αγώνα κλπ. Καθώς πλησιάζουμε στη χρονιά που θα εορταστεί η επέτειος των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, η Ιερά Σύνοδος, πάλι υπό της Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητας, αυτή τη φορά σε συνεργασία και με άλλες επιτροπές, όπως είναι η Επιτροπή Νεότητος, έχει συνθέσει μια σειρά από εκδηλώσεις. Κάθε μήνα το 2021 θα υπάρχει και μια μεγάλη συνοδική εκδήλωση σε διαφορετική Μητρόπολη της Ελλάδας, ανάλογα με τα εορταζόμενα γεγονότα. Για παράδειγμα τον Αύγουστο θα είναι στη  Σάμο, διότι το κύριο κομμάτι της επανάστασης της Σάμου είναι η απόκρουση του τουρκικού στόλου στις 6 Αυγούστου 1824. Τον Απρίλιο στη Χίο, για να τιμηθεί η σφαγή της Χίου, κλπ. Οι επιμέρους αυτές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν επιστημονικές, καλλιτεχνικές και εκκλησιαστικές εκδηλώσεις. Πέρα από αυτά, υπάρχουν πέντε μεγάλες περιφερειακές εκδηλώσεις, από τις οποίες η μια θα πραγματοποιηθεί στην Κομοτηνή. Στις πέντε περιφερειακές εκδηλώσεις, θα έχουμε συνεργασία περισσότερων Μητροπόλεων. Επίσης θα πραγματοποιηθούν δύο πανελλήνιας εμβέλειας εκδηλώσεις, οι οποίες αποτελούν και το αποκορύφωμα. Μία τον Ιανουάριο  του 2021 που θα γίνει στο Άστρος Κυνουρίας όπου θα κάνουμε την Εθνοσυνέλευση, αλλά αυτή τη φορά την Εθνοσυνέλευση των νέων. Δηλαδή θα συγκεντρωθούν έφηβοι όπως είχαν  μαζευτεί στην Εθνοσυνέλευση του Άστρους αυτοί που πρώτο-διακήρυξαν την ανεξαρτησία της Ελλάδος, να συζητήσουν με βάση συγκεκριμένο πλαίσιο και βεβαίως μια μεγάλη επίσης στην Αθήνα, πιθανότατα στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο. Άρα έχουμε αυτό το οργανωτικό σχήμα, τα υπόλοιπα δύο συνέδρια, ένα φέτος και ένα το ’21, με τα οποία κλείνει η δεκαετία των συνεδρίων, συν κάθε μήνα το ’21 από μια μεγάλη εκδήλωση σε διαφορετική Μητρόπολη της Ελλάδος, συν οι πέντε περιφερειακές εκδηλώσεις, συν δυο πανελλήνιες, Ιανουάριο, Ιούνιο ή Ιούλιο του 2021. Αυτό είναι το πλέγμα των εκδηλώσεων το οποίο η εκκλησία σκοπεύει να γιορτάσει. Η Επιστημονική Επιτροπή η οποία φροντίζει για όλα αυτά προτάθηκε από την Ειδική Επιστημονική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητας, και ενεκρίθη από την Ιερά Σύνοδο. Αποτελείται δε από ειδικούς ανθρώπους, οι οποίοι θα ασχοληθούν με αυτά. Η Ιερά Σύνοδος μού έκανε τη τιμή να με ορίσει πρόεδρο της επιτροπής αυτής.

Τα βασικά σημεία διαφοράς με την επιτροπή που συστάθηκε από το κράτος

ΠτΘ: Υπάρχουν πολλές οριστικοποιημένες, τουλάχιστον ως προς τα τυπικά τους στοιχεία εκδηλώσεις. Σε ό,τι αφορά αυτήν που θα γίνει στην Κομοτηνή;
Μ.Β.: Θα ήθελα όπως παντού έτσι κι εδώ, το κομμάτι της Κομοτηνής να το ανακοινώσει ο Σεβασμιώτατος όταν θα έχουν οριστικοποιηθεί κάποια πράγματα. Να σημειωθεί πως ο Σεβασμιώτατος είναι και επικεφαλής της τοπικής οργάνωσης, όπως συμβαίνει σε όλες τις Μητροπόλεις. Ωστόσο, θα ήθελα να σταθούμε στην ιδεολογία και την προοπτική που υπάρχει πίσω από όλα αυτά. Έχουμε μια βασική διαφοροποίηση σε σχέση με την προοπτική της επιτροπής που συνέστησε το κράτος υπό την κ. Αγγελοπούλου. Αν δείτε κείμενα που έχουν προκύψει από την επιτροπή που συνέστησε το κράτος, υπάρχουν τρεις βασικές μέχρι στιγμής πρωτοβουλίες, τρεις πυρήνες εκδηλώσεων. Η μία είναι η επιτροπή που συνέστησε το κράτος και έχει πρόεδρο την κ. Γιάννα Αγγελοπούλου. Η άλλη είναι η πρωτοβουλία των δεκατεσσάρων η οποία εκδηλώθηκε προχθές και αποτελείτε από το Ίδρυμα Νιάρχου, Ίδρυμα Ωνάση, ιδρύματα τραπεζών, κλπ. και η τρίτη είναι η Εκκλησία. Είναι οι τρεις πυλώνες για το ’21. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος είναι μέλος της επιτροπής της κ. Αγγελοπούλου και διατηρεί μαζί της μια διαρκή επικοινωνία. Ωστόσο έχουμε μια βασική διαφορά την οποία και πρέπει να τονίσω. Η Επιτροπή η οποία συνεστήθη από το ελληνικό κράτος και έχει πρόεδρο την κ. Αγγελοπούλου,  έχει ως στόχο την ανάδειξη των 200 χρόνων του ελεύθερου ελληνικού βίου. Δηλαδή, να αναδείξει προσωπικότητες και πράγματα τα οποία με αφορμή την Επανάσταση αναδείχθηκαν, υπήρξαν, έδρασαν και διαμόρφωσαν τα 200 αυτά χρόνια τον ελληνισμό έτσι όπως τον ξέρουμε σήμερα. Η δική μας επιτροπή έχει ως στόχο μόνο το 1821. Η άποψή μας είναι ότι τα 200 χρόνια του ελεύθερου βίου κανονικά μετρούν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το οποίο ιδρύθηκε το 1830 και όχι το 1821. Η επανάσταση προηγήθηκε και δεν πρέπει να ταυτίζεται με την ύπαρξη του ελληνικού κράτους. Άρα εμείς έχουμε σταθεί μόνο στην επανάσταση. Είναι γνωστό ότι οι επαναστάτες το 1821, όπως προκύπτει από τα δικά τους κείμενα αγωνίζονταν για δύο πράγματα. Για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδας την Ελευθερία. Δεν ήταν μόνο η πατρίδα, ήταν και η πίστη κι αυτό διότι ήταν αντίθετοι με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην οποία τα τελευταία χρόνια πριν την επανάσταση εθνότητα και θρησκευτικότητα είχαν ταυτιστεί. Θέλουμε να αναδείξουμε την πνευματικότητα και τις προϋποθέσεις αυτών των ανθρώπων οι οποίοι ξεκίνησαν την επανάσταση και αγωνίστηκαν, όχι το τι προήλθε ως κρατική οντότητα από το έργο τους, αλλά την ίδια την επανάσταση.

ΠτΘ: κ. Βαρβούνη είναι εύκολο το έργο της Επιτροπής και οι στοχεύσεις της για την ανάδειξη των γεγονότων και των πρωταγωνιστών;
Μ.Β.: Όχι δεν είναι εύκολο, διότι βεβαίως υπάρχει πολύ βιβλιογραφία και εν πολλοίς όσον αφορά στις εκτιμήσεις, υπάρχει αντικρουόμενη βιβλιογραφία. Πρέπει να γίνουν και εκείνες οι επιλογές οι οποίες θα έχουν τρεις άξονες. Ο πρώτος άξονας θα αφορά στο να αποδώσει τα πράγματα όπως είναι και όχι όπως εμείς θα θέλαμε να τα δούμε. Ο δεύτερος άξονας στόχο θα έχει να μην κάνει το κοινό να βαρεθεί και ο τρίτος, είναι από όλα αυτά να μείνει κάτι. Τα μόνα τα οποία έμειναν από εκείνους τους εορτασμούς που πάλι είχαν πολλαπλό και διττό χαρακτήρα, κλπ, ήταν οι εκδόσεις που έκανε η Εκκλησία της Ελλάδος. Μια σειρά από βιβλία που έχουν μείνει στη βιβλιογραφία. Τα άλλα ήταν εκδηλώσεις που εξανεμίστηκαν. Σήμερα βέβαια, με τα τεχνικά μέσα που διαθέτουμε είναι δύσκολο να εξανεμιστεί μια εκδήλωση, διότι γίνεται βιντεάκι, ανεβαίνει στο youtube και κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Το ζήτημα είναι τι θα μείνει στο φρόνημα του ελληνικού λαού, και κυρίως των νέων»

ΠτΘ: Θα προχωρήσετε στην έκδοση κάποιων νέων τόμων;
Μ.Β.:Η στόχευσή μας είναι να η δουλειά να μείνει με δύο τρόπους. Ο ένας τρόπος είναι οι εκδόσεις. Οι τόμοι εκδίδονται κάθε χρόνο. Η επιτροπή αυτή που διοργάνωνε τα συνέδρια, αρχικώς είχε το ’11 πρόεδρό της τον αείμνηστο ακαδημαϊκό Κωνσταντίνο Σβολόπουλο. Μετά τον θάνατο του ακαδημαϊκού ανέλαβε ο πατήρ Γεώργιος Μεταλλινός, ο οποίος όμως δυστυχώς δεν πρόλαβε να κάνει καμία συνεδρίαση, διότι αδοκήτως αρρώστησε και εκοιμήθη, οπότε ανέθεσαν σε μένα την προεδρεία. Η επιτροπή δηλαδή προϋπήρχε από το ’11 και φυσικά έχει διοργανώσει πράγματα. Τώρα όμως βρισκόμαστε στην τελική φάση. Πρώτον, έχουμε τις εκδόσεις και δεύτερον το ζήτημα είναι τι θα μείνει στο φρόνημα του ελληνικού λαού, και κυρίως στο φρόνημα νέων. Πώς δηλαδή θα καταφέρουμε να δώσουμε στους ανθρώπους και κυρίως στου νέους, μια σαφή εικόνα για τον αγώνα του ’21, όχι μόνο για τα γεγονότα, αλλά και το τι ενέπνευσε αυτούς τους ανθρώπους και τι τους έκανε να πολεμήσουν και να δώσουν τη ζωή τους, να δώσουν την περιουσία τους. Βλέπετε ότι το ’21 ενέπνευσε τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Εάν δείτε τα έντυπα της Εθνικής Αντίστασης, στα ψευδώνυμα των ανθρώπων στον αγώνα εναντίον της ξένης κατοχής, συχνά χρησιμοποιήθηκαν ήρωες του ’21 ως πρότυπα. Το ’21 είναι βασικό για τον ελληνισμό. Είναι έμπνευση αντίστασης, έμπνευση προόδου, έμπνευση αναφοράς στις ρίζες μας. Πρέπει λοιπόν κατά την άποψή μας, όλα αυτά τα μηνύματα να προσφερθούν στο κοινό, αλλά με έναν τρόπο ο οποίος να μην είναι δεικτικός, να μην είναι ένας που κουνάει το δάκτυλο, διότι αυτό συνήθως απορρίπτεται. Πρέπει να είναι σαφή τα μηνύματα και παράλληλα να μπορούν να τεκμηριωθούν επιστημονικά. Γι’ αυτό και ο χαρακτήρας μας, αφενός μεν είναι καθαρά επιστημονικός  με εκδόσεις και συνέδρια αυστηρά επιστημονικά, αφετέρου υπάρχουν και οι εκδηλώσεις, ώστε να στηρίζεται σε δυο πυλώνες όλη αυτή η δραστηριότητα.

Με το τέλος όλων αυτών, θα κάνουμε έναν απολογισμό. Είμαι μέλος αυτών των επιτροπών από την πρώτη στιγμή. Έχω παρακολουθήσει όλη την πορεία. Θα γίνει ένας συγκεκριμένος απολογισμός για να δούμε τι έγινε και τι έμεινε. Επίσης,  το γεγονός ότι στην μεν μία επιτροπή συμμετέχει ως μέλος άνθρωπος του τμήματός μας, η αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Βόγλη, στην κρατική επιτροπή της κ. Αγγελοπούλου, στην δε άλλη επιτροπή, αυτή της Εκκλησίας, προεδρεύει πάλι ένα μέλος του τμήματός μας, είναι κάτι το οποίο πέρα από τα πρόσωπα αντανακλά στο Δημοκρίτειο. Μαζί με όλα τα προβλήματα που το κράτος έχει επισωρεύσει στο Δημοκρίτειο, με την έλλειψη χρηματοδότης και άλλων έχει ως αποτέλεσμα μια υπερπροσπάθεια την οποία κάνουν οι άνθρωποι του Δημοκριτείου, και η διοίκηση και οι καθηγητές σε όλα τα επίπεδα κι αυτό πρέπει να το κρατήσουμε. Είναι τιμητικό για το πανεπιστήμιο μας.