Το Μουσείο βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι

Υπο την αιγίδα του Δήμου Καρλοβασίου Σάμου (πριν από την μετατροπή του σε Δημοτική Ενότητα Καρλοβασίων σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτη), την επιμέλεια της Κ. Ζαρκιά, πολλών ακόμα συντελεστών αλλά και την τεχνική βοήθεια του Αρίσταρχου Ιωαννίδη δημιουργήθηκε το μουσείο βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι, τιμώντας τους παραγωγούς  ενός κλάδου πού μεσουρανούσε από τις αρχές του αιώνα μέχρι πρίν μερικές δεκαετίες.

Στεγάζεται σε ένα παλιό πέτρινο ταμπάκικο στο Καρλόβασι και παρουσιάζει εργαλεία, μηχανήματα, κατεργασμένα δέρματα κ.ά. σχετικά εκθέματα και αποτυπώνει την ιστορία της Βυρσοδεψίας στην πόλη μας.

Ιστορικά στοιχεία

Η βιομηχανική ανάπτυξη στην περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου, όπου ανήκει και η Σάμος, οφείλεται σε ένα πολύ ευνοϊκό συνδυασμό παραγόντων από τους οποίους άλλοι είναι τοπικοί και άλλοι στην ευρύτερη περιοχή.

Η ακμή των βυρσοδεψείων της Ρίβας του Καρλοβάσου τοποθετείται μεταξύ των ετών 1880 έως 1930 περίπου, οπότε λειτουργούν περί τις 50 επιχειρήσεις με 300 εργαζομένους που καλύπτουν το 25% της εγχώριας παραγωγής, ενώ η προβιομηχανική μορφή του κλάδου αφορούσαν μαρτυρείται μερικές δεκαετίες πριν.

Το 1863 καταγράφεται, σε δημοτική απόφαση σχετική με το φωτισμό της πόλης, για πρώτη φορά η λέξη βιομηχανία και το 1868 οι βυρσοδέψες εμφανίζονται και συνυπογράφουν οργανωμένα για να πετύχουν μείωση φόρων.

Το πρώτο σωματείο βυρσοδεψών «Αδελφότης βυρσοδεψών “Ο Προφήτης Ηλίας”» ιδρύθηκε το 1899, με σκοπό την αμοιβαία υποστήριξη και τη βοήθεια άπορων εργατών, ενώ το 1908 ιδρύθηκε καθαρά εργατικό σωματείο με την επωνυμία «Αδελφότης Εργατών Βυρσοδεψείων “Ο Άγιος Παντελεήμων”».

Τα κατεργασμένα δέρματα εξάγονται σε αγορές της Μικράς Ασίας, της Αιγύπτου, της Μέσης Ανατολής αλλά και της Ελλάδας, ενώ ακατέργαστα δέρματα εισάγονται από τις ίδιες περιοχές αλλά και από μακρινές χώρες της Ασίας και της Νοτίου Αμερικής.

Η μείωση ή απαλλαγή από τελωνειακούς δασμούς που είχε εξασφαλίσει η ηγεμονία κατέστησε τα σαμιακά δέρματα ιδιαίτερα ανταγωνιστικά στις αγορές. Για τη διευκόλυνση της μεταφοράς των δερμάτων από τα εργοστάσια προς το λιμάνι κατασκευάστηκαν σιδηροτροχιές όπου κινούνταν ιππήλατος τροχιόδρομος, που λειτουργούσε από το 1905 μέχρι τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το άλμα από την οικιακή προβιομηχανική βιοτεχνία στην εκβιομηχάνιση έγινε δυνατό με την συμβολή τριών παραγόντων: την εκμηχάνιση με ατμό, πετρέλαιο και αργότερα ηλεκτρισμό, την εισαγωγή δερμάτων από Αφρική και Νότια Αμερική και το άνοιγμα των εμπορικών συναλλαγών στις διεθνείς αγορές, καθώς και την εφαρμογή χημικών μεθόδων που συντόμευαν τα στάδια επεξεργασίας και έκαναν εφικτή τη μεγάλη παραγωγή.

Η πλήρη φυτική δέψη που εφάρμοζαν τα Καρλοβασίτικα βυρσοδεψεία για την κατασκευή σολοδερμάτων την εποχή της ακμής τους, κυριαρχούσε διεθνώς ως τεχνική.

Ορισμένα στάδια αντικαταστάθηκαν αργότερα με χημικές μεθόδους και σταδιακά εμφανίστηκαν εξελιγμένες μηχανές κατεργασίας και καλλωπισμού καθώς η αγορά απαιτούσε διαρκώς νέα προϊόντα. Το γοργό ρυθμό της βιομηχανικής βυρσοδεψίας και την επιβίωση στις διεθνείς αγορές δεν μπόρεσαν τα Καρλοβασίτικα ταμπάκικα να ακολουθήσουν.

Ο ανταγωνισμός των κέντρων, ειδικότερα μετά το 1950, ήταν άνισος και συντριπτικός για τις επαρχιακές βιομηχανίες, που σιγά σιγά έσβησαν.
Σήμερα στον Όρμο Καρλοβάσου μπορεί κανείς να ιχνηλατήσει την ακμή αυτή στα ερείπια των εργαστηρίων που μαρτυρούν την ύπαρξη περίπου 60 επιχειρήσεων.

Ένας πυρήνας 44 κτιρίων βρίσκεται κοντά στο ρέμα και άλλα 12 κτίρια στην ακτή, κοντά στην ανατολική άκρη της πόλης.

Πηγή:https://www.isamos.gr/

Πηγή: karlovassi.net
Πλήρεις πληροφορίες στην ιστοσελίδα: Μουσείο Βυρσοδεψίας